Weduwe van gesneuvelde Afghaanse tolk mag niet naar Nederland komen | NU-صحيفة الصوت

De weduwe van een Afghaanse tolk die voor de Nederlandse militairen werkte, mag niet naar Nederland komen. De vrouw zegt tegen NU.nl dat ze ondergedoken zit en wordt bedreigd. Wat is hier aan de hand?

De naam van de gesneuvelde tolk is Abdul Jabar. Op de foto hierboven springt hij in een zelfgemaakt zwembad vol Nederlandse militairen op Camp Hadrian in Uruzgan.

Abdul Jabar werkte vanaf 2008 voor Defensie. Als erkenning voor zijn “excellecte werk” ontving hij in februari 2010 – drie maanden voor zijn dood – een certificaat van Defensie.

“Abdul Jabar wilde je graag als tolk mee hebben als je buiten de poort ging”, zegt voormalig sergeant Thijmen Koomen, tegenwoordig leraar Engels. “Hij was een rustige jongen, hij sprak goed Engels. Als we in dorpen kwamen, gaf hij zijn eten en drinken aan kinderen die op ons afkwamen. ‘Zij hebben het harder nodig dan wij’, zei hij dan.”

Certifcaat uitgereikt aan tolk Abdul Jabar.

Nederlandse militairen op Camp Hadrian gaven Abdul Jabar de bijnaam ‘Snoop Dog’ omdat hij volgens hen op de Amerikaanse rapper leek. De collega-tolken noemde hem Tuur Khan (‘zwarte heer’) omdat hij een donkere gelaatskleur had.

Jabar was bij de Nederlandse militairen terechtgekomen via een tolk die de bijnaam ‘Opa’ had gekregen van de militairen, omdat hij wat ouder was dan de rest. Ze behoorden tot dezelfde stam (belangrijk in Afghanistan), kenden elkaars familie. Ze kwamen uit hetzelfde district, een provincie niet ver van Uruzgan (echte namen en exacte locaties worden om veiligheidsredenen niet genoemd ).

“Toen ik al tolk was, bleef Abdul Jabar me maar bellen, en ik heb toen voor hem ook een baantje geregeld”, zegt ‘Opa’. Hij werd na de machtsovername door de Taliban met zijn gezin naar Nederland overgebracht.

Tolk Abdul Jabar (‘Snoop Dog’) in het zelfgemaakte zwembad in Camp Hadrian.

Op 22 mei 2010 ging Abdul Jabar mee op een patrouille van de Quick Reaction Force. Ze gingen er op uit na een melding dat een bermbom was gevonden die onschadelijk moest worden gemaakt. Toen de klus geklaard was, kwam de jeep waarin Abdul Jabar zat op een niet ontdekte bermbom terecht. Hierbij kwamen naast Abdul Jabar ook de 25-jarige korporaal Luc Janzen en de Franse kapitein Barek Deligny om het leven. Verschillende Nederlandse militairen raakten zwaargewond. Het was een van de ernstigste incidenten tijdens de Nederlandse missie in Urzugan.

Veteraan Koomen sprak op Camp Hadrian namens de Nederlandse militairen met Abdul Jabars weduwe Soraya. “Ze was vanzelfsprekend verslagen over de dood van haar man. Ze vertelde dat ze ook al andere familieleden had verloren, Soraya had het voor haar kiezen gehad. Als je je man verliest in zo’n gebied is dat niet makkelijk. De tolken hebben destijds een geldbedrag ingezameld dat we aan haar hebben gegeven”, zegt Koomen tegen NU.nl. “Ik vind het flauw dat Defensie haar niet naar Nederland overbrengt. Als er iemand het verdient, is zij het wel.”

‘De Taliban weten wie ik ben’

Soraya was zwanger op het moment dat haar man om het leven kwam. Niet lang daarna werd hun dochter geboren, nu een meisje van twaalf jaar. Inmiddels is Soraya hertrouwd en heeft ze met haar nieuwe echtgenoot vier kinderen.

Soraya vertelt via WhatsApp aan NU.nl dat ze in haar levensonderhoud voorziet door het verstellen en maken van kleding. Sinds de Taliban de macht in het land vorig jaar augustus hebben overgenomen, trekken ze van de ene naar de andere plek. “Ze weten wie ik ben”, zegt Soraya. “Ze weten dat mijn gestorven echtgenoot voor de buitenlandse troepen werkte. Ik ben bang dat ze mijn kinderen meenemen en daar slechte dingen mee doen.”

Voor de val van de Taliban probeerde Soraya verschillende keren contact op te nemen met de Nederlandse ambassade in Kaboel, maar die stuurde haar door naar de vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties. Ook na half augustus 2021 (als Afghanistan onder controle komt van de Taliban) doet ze naar eigen zeggen pogingen om contact te leggen, maar die leiden niet tot resultaat.

Via via kwam ze vorig jaar in contact met ‘Opa’, de wat oudere tolk die Abdul Jabar aan zijn baan bij de Nederlandse troepen hielp. Samen met zijn oud-collega’s die ook hiernaartoe zijn overgebracht, zette ‘Opa’ zich de afgelopen tijd in voor Soraya, maar zonder resultaat. Ook veteraan Roy Grinwis, die op het ministerie tussen juni en december vorig jaar de evacuaties van tolken organiseerde, kreeg geen reactie.

Verschillende tolken die NU.nl deze week heeft gesproken, vertellen dat in Nederland op dit moment meer weduwen van omgekomen Afghanen verblijven. Een van hen is de weduwe van een politiechef uit Deh Rawod. “Waarom zijn die weduwen en hun gezinnen welkom, en waarom Soraya niet?” vraagt tolk ‘Opa’ zich af.

Abdul Jabar met een Nederlandse militair in Camp Hadrian.

‘De tijd is rijp om dit dossier snel af te handelen’

Eind juni schrijft voormalig voorzitter van de vakbond voor militair personeel Anne-Marie Snels een mailtje aan Defensie. Ze vraagt “vriendelijk doch dringend om snel openheid van zaken te geven.” Snels vindt dat Soraya en haar gezin “wel degelijk in aanmerking moeten komen voor overbrenging naar Nederland”.

Volgens Snels is er reden tot haast. Pakistan heeft namelijk afspraken gemaakt met de Nederlandse autoriteiten op grond waarvan ook Afghanen zonder paspoort via Pakistaans grondgebied naar Nederland kunnen worden overgebracht. Voor Soraya is dit een belangrijke ontwikkelingen, omdat zij en haar gezin, net als de meeste Afghanen, niet over een paspoort beschikken. “Gelet op de overeenkomst die is gesloten met Pakistan is nu de tijd rijp om dit dossier snel af te ronden”, schrijft Snels.

Tolken en Nederlandse militairen poseren in Uruzgan, Abdul Jabar tweede van links.

Ministerie: Soraya voldoet niet aan de voorwaarden

Op 7 juli ontvangt Snels antwoord van de projectdirecteur Afghaanse Tolken van het ministerie van Defensie. Die meldt dat zaak van Soroya niet voldoet aan door de Tweede Kamer en kabinet afgesproken criteria. Op grond van deze afspraken is een groep van vijfhonderd Afghanen (waaronder gezinsleden) vastgesteld, die nog in aanmerking komt voor overbrenging naar Nederland. Daarnaast kunnen alleen tolken die onomstotelijk kunnen bewijzen dat ze bij het Nederlandse leger actief waren zich nog melden.

In de Tweede Kamer zei toenmalig minister van Buitenlandse Zaken Ben Knapen in oktober vorig jaar dat er in “schrijnende gevallen” coulance moest worden betracht. Volgens Snels is de zaak Soraya een schoolvoorbeeld van “een schrijnend geval”. Kamerlid Kati Piri (PvdA) spreekt van een “ereplicht” die Nederland heeft om Soraya te helpen.

Op vragen van NU.nl herhaalt een woordvoerder van Defensie het standpunt dat “mevrouw niet voldoet aan de in oktober vorig jaar afgesproken criteria”.