Boeren aan het woord: ‘Geef ons tijd, er is echt veel mogelijk’ | NU-صحيفة الصوت

Om kwetsbare natuur te beschermen, wil het kabinet de hoeveelheid stikstof drastisch verlagen. In sommige gebieden tot wel 95 procent. Dat heeft grote gevolgen voor veehouders. Zij moeten minder koeien en varkens houden. Hoe gaan boeren met die boodschap om en hoe kijken ze naar de toekomst? NU.nl spreekt en volgt deze zomer meerdere boeren in verschillende situaties. Vandaag: een boer uit het Overijsselse Giethoorn.

“Geef ons perspectief. Mogen we nou wel of niet door?”, verzucht de 32-jarige Annemiek Lukas. Samen met haar man Harrald Helmers (37) heeft ze een boerderij met 130 melkkoeien in Giethoorn. Sinds 10 juni is hun toekomstperspectief volledig vertroebeld.

10 juni 2022 is een datum die bij veel boeren in het geheugen staat gegrift. Het was de dag dat minister Christianne van der Wal (Natuur en Stikstof) een kaartje naar buiten bracht waarop stond hoeveel minder stikstof er in een gebied moest worden uitgestoten.

In het gebied waar de boerderij van Helmers en Lukas staat, moet de stikstofneerslag met 70 procent omlaag. “We zitten hier met vier boeren aan de weg. Daar zou er dan in theorie eentje van over mogen blijven”, zegt Helmers.

‘Nee is ook een antwoord’

Maar welke boerderij aan de rand van Natura 2000-gebied Weerribben-Wieden mag blijven, is niet duidelijk. “Nee is ook een antwoord, maar dan weet je wel waar je aan toe bent. Dan moet je zien dat je hier zo goed mogelijk wegkomt en elders aan de slag kan.”

De verschillende provincies moeten de plannen uit Den Haag uitvoeren. Het inmiddels beruchte kaartje zorgde voor verwarring bij boeren. Ook bij Helmers was dat het geval. Op een deel van zijn grond moet de hoeveelheid stikstof met 70 procent worden gereduceerd, maar op een ander deel slechts 12 procent.

Minister Van der Wal zei later dat het kaartje een “vertrekpunt” is en dat provincies er hun eigen invulling aan kunnen geven. Alles bij elkaar moet dat landelijk tot 50 procent minder stikstofuitstoot leiden.

Jaren wachten op vergunning

Voor Helmers begon het stikstofprobleem in 2007 te spelen. “We hadden toen plannen om een extra stal te bouwen. We liepen ertegenaan dat we geen bouwvergunning konden krijgen zonder NB-vergunning (natuurbeschermingswetvergunning, red.). In die vergunning moest je aantonen dat de stikstofdepositie niet zou toenemen op het gebied.”

Pas jaren later kon de vergunning worden verleend. In de nieuwe stal kwam een zogeheten emissiearme vloer te liggen, die ervoor zorgt dat er minder stikstof vrijkomt.

Toen de Raad van State in mei 2019 een streep zette door het Programma Aanpak Stikstof (PAS), had dat niet direct gevolgen voor Helmers. Veel boeren hadden een vergunning gekregen op basis van het PAS, maar Helmers niet. Via het PAS konden maatregelen om minder stikstof uit te stoten ook later worden genomen, maar vanaf mei 2019 mocht dat dus niet meer van de rechter.

“We zaten in een pilotgebied en moesten dus een NB-vergunning krijgen. Daardoor konden we niet gebruikmaken van het PAS. Ik heb daar destijds best veel op zitten vloeken, maar daardoor hebben we nu wel een wettige vergunning.”

Sterker nog, volgens de vergunning heeft Helmers nog ruimte om meer koeien te houden, zogeheten latente ruimte. Niet alle stikstofruimte die hij volgens zijn vergunning heeft, gebruikt hij ook, maar Helmers betwijfelt of hij de ruimte ooit zal mogen gebruiken.

‘Iedereen houdt de kaarten tegen de borst’

Wat Helmers het meeste steekt, is dat er volgens hem met de overheid nauwelijks over de stikstofplannen valt te praten. “Als de maatschappij vindt dat er wat aan stikstof gedaan moet worden, willen we dat echt wel doen. En een heleboel boeren met ons. Maar geef ons de tijd, mogelijkheden en zorg voor een passende vergoeding. Er is echt heel veel mogelijk.”

“Het voelt gewoon onrechtvaardig”, vervolgt hij. “Er wordt iets opgelegd en er is vanuit Den Haag nul ruimte om met elkaar in gesprek te gaan. We zijn het gesprek aangegaan met de gemeente, de provincie en Nationaal Park Weerribben-Wieden. En als je die mensen spreekt, ga je er echt uitkomen.”

Met de provincie Overijssel en andere partijen zoals Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer liepen ook al gesprekken met boeren om de natuur in de omgeving te verbeteren. “Op het moment dat dan zo’n kaartje van het ministerie over de schutting wordt gegooid, is zo’n proces gelijk kapot. Iedereen houdt de kaarten tegen de borst en je kan weer helemaal opnieuw beginnen”, vertelt Lukas.

Helmers en Lukas houden 130 melkkoeien op hun boerderij in Giethoorn.

Vertrek naar het buitenland is een optie

Hoe hun toekomst eruitziet, weten Helmers en Lukas niet. “Mag je nou wel door of niet? Hoelang gaat dit nog duren?”, vraagt Lukas zich hardop af. “Als je dat niet weet, had de minister de plannen nog niet naar buiten moeten brengen. Het is een totaalpakket.”

Haar man vult aan: ” Toen ik in 2008 de maatschap binnenkwam, wist ik al precies wat ik bereikt wilde hebben na vijftien jaar. Ik kan het nu nog niet voor over een half jaar zeggen. Er is ook niks aan om op die manier bezig te zijn.”

Het is een optie om naar het buitenland te vertrekken. Landen als Canada en de Verenigde Staten trekken wel, bekent Helmers. Maar het hangt af van wat hun toekomstperspectief in Nederland is, al zegt hij daar niet jaren op te willen wachten. “We zijn helemaal niet van het klagen, maar we willen gewoon weer naar de toekomst kunnen kijken.”